A A A

Jak zminimalizować odpowiedzialność karną skarbową? - Dodatek do Gazety Podatkowej nr 84 (916) z dnia 18.10.2012

Kiedy zgodzić się na mandat karny?

Uproszczona procedura

W trybie postępowania mandatowego karani są tylko sprawcy wykroczeń skarbowych, i to w dodatku mniejszej wagi. Przeprowadzane jest ono w przypadku popełnienia takich uchybień, jak niezłożenie deklaracji w terminie, nieewidencjonowanie sprzedaży na kasie fiskalnej, niewydanie klientowi paragonu, notoryczne niepłacenie podatków itp.

Mandat karny może być wystawiony, gdy wina danej osoby nie budzi wątpliwości, okoliczności popełnionego przez nią czynu są jasne, a wystarczającą reakcją na jej zachowanie jest grzywna nieprzekraczająca podwójnej wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Ponadto ukarany musi zgodzić się na taką formę kary.

150 zł - 3.000 zł wynosi obecnie wysokość grzywny nakładanej mandatem karnym.

Postępowania mandatowego nie stosuje się jednak wtedy, gdy w związku z wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej, chyba że do chwili przyjęcia mandatu karnego wymagalna należność została w całości uiszczona. Podobnie jest wówczas, gdy zachodzi zbieg przepisów, a ten sam czyn sprawcy wykroczenia skarbowego wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa skarbowego. Postępowania mandatowego nie stosuje się również wtedy, gdy za wykroczenie skarbowe należałoby orzec przepadek przedmiotów.

Rodzaje mandatów

Mandat karny za wykroczenie skarbowe mogą wystawić tylko uprawnieni przedstawiciele aparatu skarbowego. Należą do nich: inspektorzy kontroli skarbowej, upoważnieni pracownicy urzędów skarbowych oraz upoważnieni funkcjonariusze celni. Na żądanie sprawcy mają obowiązek okazać dokument uprawniający ich do nałożenia grzywny w drodze mandatu karnego.

Wyróżnia się dwa rodzaje mandatów karnych: gotówkowy i kredytowany. W większości przypadków wystawiany jest mandat karny kredytowany. Wydaje się go ukaranemu za potwierdzeniem odbioru. Grzywnę nałożoną takim mandatem należy uiścić w ciągu 7 dni od daty jego przyjęcia. Jeżeli nie zostanie ona uregulowana, podlega ściągnięciu - wraz z kosztami - w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym. Ukarany nie musi być uprzedzony o tym, że niezapłacona przez niego grzywna ma być ściągnięta w trybie przymusowym. W przypadku gdy egzekucja dotyczy grzywny wymierzonej mandatem karnym w sprawie karnej skarbowej, postępowanie egzekucyjne może być bowiem wszczęte bez uprzedniego doręczenia upomnienia. Wpłaty grzywny można dokonać gotówką, przelewem albo kartą płatniczą. Z tej ostatniej formy płatności można skorzystać, gdy funkcjonariusz lub urząd są wyposażeni w terminal do autoryzacji transakcji rozliczeń bezgotówkowych. Ukarany musi być uprzedzony o wysokości opłat i prowizji pobieranych w związku z taką operacją.

Mandat karny gotówkowy otrzymują osoby czasowo tylko przebywające w Polsce lub niemające stałego miejsca zamieszkania bądź pobytu. Może go dostać również ten, kto stale przebywa w Polsce, ale czasowo opuszcza jej terytorium.

Przesłanki uchylenia

Osoby postawione przed wyborem pomiędzy przyjęciem mandatu karnego i zapłatą grzywny a sprawą w sądzie, bez zastanowienia decydują się na pierwsze rozwiązanie. Niekiedy dopiero po czasie dochodzą do wniosku, że to był błąd. W takiej sytuacji należy złożyć wniosek o uchylenie mandatu karnego. Uchylenie jest możliwe, gdy został on wymierzony za czyn niebędący wykroczeniem skarbowym. Wynika to z art. 140 § 1 K.k.s. "Anulowaniu" podlega tylko prawomocny mandat karny. Mandat karny gotówkowy staje się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny, a kredytowany - z momentem pokwitowania jego odbioru.

Uchylenie następuje z urzędu lub na wniosek ukaranego. Wniosek trzeba złożyć w nieprzekraczalnym terminie 7 dni od daty przyjęcia mandatu. Wnosi się go do sądu rejonowego, na którego obszarze działania została nałożona grzywna. Przed wydaniem rozstrzygnięcia może on zarządzić przeprowadzenie czynności mających na celu sprawdzenie podstaw do uchylenia mandatu karnego.

Sąd, uchylając mandat karny, nakazuje podmiotowi, na rachunek którego pobrano grzywnę, niezwłoczny zwrot uiszczonej kwoty. Z jednym wyjątkiem. Jeżeli zarzucany danej osobie czyn wyczerpuje znamiona przestępstwa skarbowego, przestępstwa lub wykroczenia, kwota uiszczona tytułem grzywny służy jako zabezpieczenie. Zatrzymuje się ją do zakończenia postępowania jako zabezpieczenie majątkowe grożących sprawcy kar, środków karnych, innych środków oraz kosztów postępowania. Po uchyleniu mandatu karnego sprawa jest rozpoznawana na zasadach ogólnych.

Przedawnienie wykroczenia

Możliwość wystawienia mandatu karnego jest ograniczona w czasie. W zasadzie karalność wykroczenia skarbowego ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok. Stanowi tak art. 51 § 1 K.k.s.

Inaczej jest przy wykroczeniach skarbowych polegających na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej. W ich przypadku bieg terminu przedawnienia zaczyna się nie od czasu popełnienia wykroczenia, lecz z końcem roku, w którym upłynął termin płatności należności (przykład).


Przykład Podatnik nie zapłacił 1.500 zł podatku dochodowego wykazanego w zeznaniu PIT za 2010 r. Czyn ten wyczerpuje znamiona wykroczenia skarbowego polegającego na uporczywym niewpłacaniu podatku w terminie. Rozumie się przez to nie tylko wielokrotne, powtarzające się nieuiszczanie podatku w terminie, ale także długotrwałe, chociażby jednorazowe, opóźnienie w jego regulowaniu. Takie zachowanie kwalifikuje się jako uszczuplenie należności publicznoprawnej. Stanowi tak art. 53 § 27 i § 29 K.k.s. Oznacza to, że termin przedawnienia karalności tego wykroczenia skarbowego zaczął biec z końcem roku, w którym upłynął termin płatności podatku dochodowego za 2010 r., czyli z dniem 31 grudnia 2011 r., a ustanie po roku, czyli z dniem 31 grudnia 2012 r. Termin ten wydłuży się, jeżeli w tym czasie zostanie wszczęte wobec podatnika postępowanie o ten czyn. W takim wypadku karalność popełnionego przez niego wykroczenia skarbowego ustanie po 2 latach od zakończenia okresu rocznego, czyli z dniem 31 grudnia 2014 r.

Pod pojęciem uszczuplenia należności publicznoprawnej należy rozumieć uchylenie się od uiszczenia całości lub części wymaganej kwoty. Narażenie na uszczuplenie polega natomiast na spowodowaniu konkretnego niebezpieczeństwa uszczerbku finansowego. Jest ono wysoce prawdopodobne, ale nie musi nastąpić. Aby zakwalifikować takie uchybienia jako wykroczenia skarbowe, uszczuplona lub narażona na uszczuplenie kwota nie może przekraczać, w czasie ich popełnienia, pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Obecnie limit ten wynosi 7.500 zł.

Bez względu na konsekwencje wykroczenia skarbowego - uszczuplenie należności publicznoprawnej, narażenie na uszczerbek finansowy lub brak takich skutków - termin przedawnienia wydłuża się, jeżeli w ciągu roku zostanie wszczęte postępowanie przeciwko sprawcy. Przedawnienie następuje wówczas po 2 latach od zakończenia tego rocznego okresu (przykład).

Karalność wykroczeń skarbowych polegających na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej ustaje także wówczas, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności.

Przedawnienie podatku

Przedawnienia karalności wykroczenia skarbowego nie należy utożsamiać z przedawnieniem podatku. Zobowiązanie wobec fiskusa przedawnia się po 5 latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.

Okres ten wydłuża się dodatkowo, jeżeli bieg terminu przedawnienia zobowiązania nie rozpocznie się, ulegnie zawieszeniu albo zostanie przerwany. Dzieje się tak w przypadkach wymienionych w art. 70 § 2-8 oraz art. 70a Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2012 r. poz. 749). Przyczyną zawieszenia biegu terminu przedawnienia podatku może być m.in. rozłożenie jego spłaty na raty, wniesienie skargi do sądu administracyjnego, ustanowienie zabezpieczenia. Przerwa następuje natomiast w związku z ogłoszeniem upadłości oraz wszczęciem egzekucji i zastosowaniem środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony.

Urzędnicy skarbowi mają prawo zweryfikować rozliczenia podatnika do czasu upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Jeśli jednak przy tej okazji wykryją czyn dający podstawę do postawienia zarzutów karnych skarbowych, nie zawsze mogą wystawić mandat karny. Podatnik pozostanie bezkarny, gdy minął rok od popełnienia wykroczenia skarbowego lub od końca roku, w którym przypadał termin płatności podatku. Trzeba jednak zapłacić uszczuplony podatek wraz z odsetkami za zwłokę. W przeciwnym razie może być on ściągnięty w trybie przymusowym.

Przykład wniosku o uchylenie mandatu karnego
Łukasz Kotwica ul. Nowa 48/12 34-400 Nowy Targ	Nowy Targ, 16.10.2012 r.
Nr mandatu: AAA 00001235	Sąd Rejonowy w Nowym Targu
Wniosek o uchylenie mandatu karnego Na podstawie art. 140 § 1 ustawy z dnia 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2007 r. nr 111, poz. 765 ze zm.) wnoszę o: 1) uchylenie mandatu karnego kredytowanego, wystawionego 10 października 2012 r. przez pracownika Urzędu Skarbowego w Nowym Targu, nakładającego na mnie grzywnę w wysokości 200 zł za niezłożenie w terminie zeznania PIT-37 za 2011 r., 2) zwrot uiszczonej kwoty. Uzasadnienie Jestem osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej. W dniu 10 października 2012 r. zostałem wezwany do stawienia się w urzędzie skarbowym, aby wyjaśnić, dlaczego nie rozliczyłem się z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za 2011 r. - poprzez złożenie zeznania o wysokości osiągniętego dochodu lub poniesionej straty. W wyznaczonym terminie stawiłem się i tłumaczyłem, że rozliczenie za 2011 r. na formularzu PIT-37 złożyłem 30 kwietnia 2012 r. w tzw. urzędomacie ustawionym w urzędzie skarbowym. Nie byłem jednak w stanie tego dowieść, ponieważ nie mogłem znaleźć wydruku z urzędomatu potwierdzającego datę dokonania tej operacji. W konsekwencji pracownik urzędu skarbowego wystawił mi mandat karny kredytowany za niezłożenie zeznania PIT-37 za 2011 r. w terminie. Czyn ten został przez niego zakwalifikowany jako wykroczenie skarbowe określone w art. 56 § 4 Kodeksu karnego skarbowego. Mandat karny przyjąłem, a wymierzoną grzywnę uiściłem przelewem 12 października 2012 r. Dwa dni po tym fakcie znalazłem jednak wydruk z urzędomatu potwierdzający złożenie w dniu 30 kwietnia 2012 r. zeznania PIT-37 za 2011 r. dowód: wydruk z urzędomatu Mając powyższe na uwadze, wnoszę jak na wstępie.
	Łukasz Kotwica
Załączniki: 1) kopia mandatu karnego, 2) wydruk z urzędomatu.

Mandat za niezgłoszenie konta

Nie dokonaliśmy aktualizacji wykazu rachunków bankowych naszej spółki z o.o. Wyszło to na jaw przy okazji kontroli prowadzonej obecnie przez pracowników urzędu skarbowego. Zostaliśmy przez nich ustnie poinformowani, że mandat karny za to wynosi 400 zł. Nie otrzymaliśmy jednak żadnego pisma. W jaki sposób można zakwestionować tę karę?

Postępowanie mandatowe prowadzone jest według ściśle określonych reguł. Do wystawienia mandatu karnego używa się specjalnego formularza. Składa się on z 3 odcinków: A - dla organu wystawiającego mandat, B - dla ukaranego i C - dla organu egzekucyjnego w przypadku nieuiszczenia grzywny w wyznaczonym terminie. Odcinki te są oznaczone serią i numerem, tworzą bloczek.

Grzywnę w drodze mandatu karnego może ponadto wystawić uprawniony funkcjonariusz. W przypadku pracowników urzędu skarbowego musi być to osoba, która legitymuje się pisemnym upoważnieniem wystawionym przez naczelnika urzędu skarbowego. Na żądanie sprawcy ma on obowiązek okazać taki dokument.

W opisywanej sytuacji nie doszło więc do ukarania kogokolwiek za niedokonanie aktualizacji wykazu rachunków bankowych związanych z prowadzoną przez spółką z o.o. działalnością gospodarczą. Nie można bowiem nikogo ukarać mandatem karnym "ustnie". Nie ma tym samym potrzeby kwestionowania zasadności nałożenia takiej grzywny. Jeżeli upoważniony pracownik urzędu skarbowego będzie chciał w przyszłości wystawić w związku z tą sprawą mandat karny, nie trzeba go przyjmować. Jednak sprawa zostanie wówczas rozpoznana na zasadach ogólnych.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia z 10.09.1999 r. - Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2007 r. nr 111, poz. 765 ze zm.)