Kontrola podatkowa w mieszkaniu przedsiębiorcy

Kontrola podatkowa może odbyć się w mieszkaniu przedsiębiorcy, jeżeli wskazał on je jako siedzibę firmy, prowadzi tam działalność gospodarczą lub przechowuje księgi podatkowe. Dopuszczalne jest nawet przeprowadzenie w nim przeszukania. Na to jednak musi zgodzić się prokurator.

Kłopotliwa opcja

Pracownicy urzędu skarbowego prowadzą czynności kontrolne zazwyczaj w siedzibie przedsiębiorcy, miejscu prowadzenia działalności lub miejscu przechowywania dokumentacji podatkowej. Miejscem takich działań może być mieszkanie, jeśli podatnik wykonuje w nim działalność.

W praktyce jednak rzadko się zdarza, aby weryfikacja rozliczeń podatkowych odbywała się w mieszkaniu przedsiębiorcy. Przyczyna jest prozaiczna: brak odpowiednich warunków. Czynności kontrolne odbywają się w godzinach prowadzenia działalności przez podatnika. W przypadku skrócenia tego czasu w toku kontroli - działania kontrolne mogą być prowadzone przez 8 godzin dziennie. Przedsiębiorca powinien natomiast w miarę możliwości udostępnić kontrolerom samodzielne pomieszczenie i miejsce do przechowywania dokumentów. Nie zawsze udaje się spełnić takie standardy w mieszkaniu.

Jeżeli przedsiębiorca nie jest w stanie stworzyć kontrolerom odpowiednich warunków do pracy, kontrola może być przeniesiona do urzędu skarbowego. Zezwalają na to dwie regulacje. Pierwsza znajduje się w art. 286 § 2 pkt 2 lit. b) Ordynacji podatkowej. Na podstawie tego przepisu kontrolerzy mogą zażądać wydania akt, ksiąg i innych dokumentów, jeżeli podatnik nie zapewnia im warunków umożliwiających ich badanie. Dokumentację odbiera się na czas trwania kontroli, za pokwitowaniem. O drugim przypadku jest mowa w art. 285b Ordynacji podatkowej. Przepis ten zezwala na przeniesienie, za zgodą przedsiębiorcy, działań weryfikacyjnych do siedziby urzędu skarbowego, jeżeli ma to usprawnić prowadzenie kontroli.

Oględziny mieszkania

Kontrola dokumentacji w mieszkaniu podatnika - to jedno. Pracownicy urzędu skarbowego mogą jednak posunąć się dalej. Mają prawo dokonać oględzin i przeszukania mieszkania.

Same oględziny - bez przeszukania - mogą być przeprowadzone w trzech sytuacjach. Należy być na nie przygotowanym, gdy mieszkanie zostało wskazane jako siedziba firmy lub miejsce wykonywania działalności gospodarczej. Oględzin dokonuje się ponadto w przypadku, gdy jest to niezbędne dla ustalenia lub określenia wysokości zobowiązania podatkowego bądź podstawy opodatkowania. Podobnie postępuje się, gdy istnieje potrzeba zweryfikowania faktu poniesienia wydatków na cele mieszkaniowe uprawniających do skorzystania z ulg podatkowych.

Na dokonanie oględzin musi zgodzić się kontrolowany przedsiębiorca. Brak aprobaty nie uniemożliwia jednak ich przeprowadzenia. Kontrolerzy mogą bowiem wystąpić do prokuratora rejonowego o zgodę na takie działania. Stosuje się wówczas procedury obowiązujące w przypadku przeszukania mieszkania (opisane poniżej).

Przeszukanie w domu

W czasie kontroli podatkowej może dojść nie tylko do samych oględzin, ale również przeszukania mieszkania. Muszą być jednak spełnione określone warunki. Pracownicy urzędu skarbowego mogą przeszukać mieszkanie kontrolowanego, gdy uzyskano informację o prowadzeniu w nim niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej. Mają prawo zrobić to także w przypadku, gdy przechowuje się tam przedmioty, księgi podatkowe, akta i inne dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie istnienia obowiązku podatkowego lub określenie wysokości zobowiązania podatkowego. Celem przeszukania jest więc w zasadzie znalezienie i zabezpieczenie dowodów świadczących o nadużyciach skarbowych - uchylaniu się od opodatkowania, oszustwach podatkowych, wyłudzaniu podatków itp.

Na przeprowadzenie oględzin i przeszukanie musi zgodzić się prokurator rejonowy. Przed przystąpieniem do tych czynności podatnikowi okazuje się postanowienie o wyrażeniu takiego przyzwolenia. Podatnik ma prawo być przy przeszukaniu.

Z przeprowadzonych czynności sporządzany jest protokół. Prokurator musi go zatwierdzić. Jeżeli tego nie zrobi, materiały oraz informacje zebrane w toku oględzin i przeszukania nie stanowią dowodu w postępowaniu podatkowym.

Jakie czynności mogą wykonywać kontrolerzy?

wejść na grunt, do budynków, lokali lub innych pomieszczeń kontrolowanego
żądać okazania majątku podlegającego kontroli oraz dokonać jego oględzin
żądać udostępniania akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli oraz sporządzać z nich m.in. kopie, notatki, wydruki
zbierać inne niezbędne materiały w zakresie objętym kontrolą
zabezpieczać zebrane dowody
legitymować osoby w celu ustalenia ich tożsamości, jeżeli jest to niezbędne dla potrzeb kontroli
żądać sporządzenia spisu z natury
przesłuchać świadków i kontrolowanego
zasięgać opinii biegłych
zażądać wydania - na czas trwania kontroli, za pokwitowaniem - akt, ksiąg i dokumentów w razie powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że są one nierzetelne, lub gdy podatnik nie zapewnia kontrolującym warunków umożliwiających wykonywanie czynności kontrolnych związanych z badaniem tej dokumentacji
żądać przedstawienia tłumaczenia na język polski sporządzonej w języku obcym dokumentacji dotyczącej spraw będących przedmiotem kontroli