Jak przebiega kontrola celno-skarbowa?

Kontrole celno-skarbowe przede wszystkim mają służyć zwalczaniu przestępstw podatkowych i celnych naruszających bezpieczeństwo finansowe państwa. Podatnicy nie są uprzedzani o zamiarze ich przeprowadzenia. Kontrolującym przysługuje szereg uprawnień - od weryfikacji ewidencji i dokumentów po możliwość przeszukania prywatnych mieszkań.

Kto prowadzi kontrole celno-skarbowe?

Kontrole celno-skarbowe prowadzone są przez urzędy celno-skarbowe. Czynności kontrolne wykonują pracownicy Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) oraz funkcjonariusze Służby Celno-Skarbowej.

W ramach kontroli celno-skarbowych sprawdzane jest przestrzeganie przepisów prawa podatkowego, celnego, dewizowego, a także regulacji dotyczących urządzania i prowadzenia gier hazardowych oraz posiadania automatów do gier hazardowych. Ich zakres obejmuje również m.in. rodzaj paliwa w zbiorniku środka przewozowego, transport drogowy na zasadach określonych w przepisach odrębnych, przesyłki pocztowe.

Omawiane kontrole nakierowane są na zwalczenie najpoważniejszych przestępstw naruszających bezpieczeństwo finansowe państwa, np. wyłudzeń VAT. Nie oznacza to jednak, że działania przedsiębiorców osiągających niewielkie przychody nie mogą podlegać weryfikacji. Regulacje dotyczące kontroli celno-skarbowej nie przewidują takich ograniczeń. Skontrolowany może być każdy zobligowany do przestrzegania przepisów prawa w opisanym wcześniej zakresie.

Urzędów celno-skarbowych jest 16 (po jednym w poszczególnych województwach). Każdy z nich ma prawo przeprowadzić kontrolę na całym terytorium Polski (bez względu na siedzibę kontrolowanego), np. Naczelnik Wielkopolskiego Urzędu Celno-Skarbowego w Poznaniu ma prawo skontrolować podatnika prowadzącego działalność w Olsztynie. Czynności kontrolne mogą być wykonywane w urzędzie celno-skarbowym, a także siedzibie kontrolowanego, miejscu prowadzenia lub przechowywania ksiąg podatkowych oraz każdym innym miejscu związanym z jego działalnością. Niewykluczone są działania w mieszkaniu lub w miejscach, w których mogą znajdować się urządzenia, towary lub dokumenty dotyczące tych urządzeń, towarów lub czynności podlegających kontroli. Czynności kontrolne mogą być również wykonywane w innych urzędach obsługujących organy KAS.

Czy podatnik jest uprzedzany o zamiarze przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej?

NIE. Kontrola celno-skarbowa - w przeciwieństwie do kontroli podatkowej podejmowanej przez urzędy skarbowe - nie jest zapowiadana. Podatnik nie otrzymuje z co najmniej tygodniowym wyprzedzeniem zawiadomienia o zamiarze jej wszczęcia.

Kontrola celno-skarbowa rozpoczyna się w momencie doręczenia upoważnienia do jej przeprowadzenia podatnikowi, a gdy kontrolowanym jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej - członkowi zarządu, wspólnikowi albo innej osobie upoważnionej do reprezentowania lub prowadzenia spraw kontrolowanego. Jeżeli kontrola dotyczy zakładu podmiotu zagranicznego, upoważnienie doręcza się osobie faktycznie kierującej, nadzorującej lub reprezentującej działalność prowadzoną na terytorium Polski.

Istnieje możliwość wszczęcia kontroli celno-skarbowej na podstawie legitymacji służbowych. Takie działania uważa się za dozwolone, gdy zachodzi podejrzenie, że nie są przestrzegane przepisy oraz okoliczności faktyczne uzasadniają niezwłoczne podjęcie kontroli celno-skarbowej. Upoważnienie musi być jednak doręczone nie później niż w ciągu 3 dni roboczych.

Jakie uprawnienia mają kontrolujący?

Kontrolujący mają szereg uprawnień. Przede wszystkim mogą domagać się okazania dokumentów związanych z przedmiotem kontroli. Na uwagę zasługuje prawo żądania akt, ksiąg i innych dokumentów dotyczących kontroli, ale za inny okres niż nią objęty, jeżeli nie upłynął jeszcze termin ich przechowywania.

Kontrolujący mogą przesłuchać kontrolowanego lub świadków. Odbywa się to w jednostce organizacyjnej KAS właściwej dla miejscowości, w której przebywa osoba składająca zeznania bez względu na miejsce kontroli celno-skarbowej. Przesłuchanie może nastąpić przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających jego przeprowadzenie na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. Kontrolujący mają ponadto prawo wejść, przebywać i poruszać się na gruncie oraz w budynku, lokalu lub innym pomieszczeniu kontrolowanego na podstawie legitymacji służbowej - bez potrzeby uzyskiwania przepustki. Nie podlegają przy tym rewizji osobistej.

Wiele wątpliwości i kontrowersji budzi możliwość przeszukania mieszkania, nawet jeżeli podatnik nie wykonuje w nim działalności gospodarczej, w celu znalezienia dowodów mających znaczenie dla prowadzonej sprawy. Rewizja może odbyć się z użyciem urządzeń technicznych i psów służbowych. Przeszukanie mieszkania wymaga zasadniczo uzyskania uprzedniej zgody właściwego prokuratora rejonowego. Dozwolone jest jednak przeprowadzenie go bez zgody w przypadkach niecierpiących zwłoki, gdy istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że w lokalu znajdują się dowody. Takie przeszukanie musi być później zatwierdzone przez prokuratora. W przeciwnym razie zebrane materiały i informacje nie stanowią dowodu w sprawie - nie tylko w kontroli celno-skarbowej, ale także w kontroli podatkowej oraz postępowaniu podatkowym, celnym czy karnym skarbowym.

Kontrola celno-skarbowa dotycząca rozliczeń podatkowych kończy się wynikiem kontroli. Czy można wnieść do niego zastrzeżenia?

NIE. Po zakończeniu czynności kontrolnych dokonywanych w czasie kontroli celno-skarbowej prowadzonej w zakresie prawa podatkowego sporządzany jest wynik kontroli zawierający informację o stwierdzonych nieprawidłowościach lub ich braku. Nie dotyczy to jednak m.in. kontroli związanych z ewidencjonowaniem obrotu za pomocą kas rejestrujących. Podatnik nie może przedstawić zastrzeżeń i wyjaśnień do wyniku kontroli. Ma jedynie prawo - w ciągu 14 dni od dnia jego otrzymania - złożyć korekty deklaracji objętych weryfikacją. Jeżeli pomimo stwierdzonych nieprawidłowości korekta nie zostanie w tym terminie przedłożona albo organ jej nie uwzględni, kontrola celno-skarbowa przekształca się w postępowanie podatkowe. Od decyzji je kończącej przysługuje odwołanie, z tym że do naczelnika urzędu celno-skarbowego, który ją wydał.

Etapy kontroli celno-skarbowej w zakresie prawa podatkowego