Skarga na przewlekle prowadzoną kontrolę podatkową

Urząd skarbowy nie może w nieskończoność przedłużać kontroli podatkowej mającej na celu weryfikację zasadności zwrotu VAT. Podatnik ma prawo wnieść do sądu administracyjnego skargę na jej przewlekłe prowadzenie.

STAN FAKTYCZNY:

Podatnik wykazał w deklaracji VAT-7 za kwiecień 2015 r. nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym do zwrotu na rachunek bankowy w terminie 25 dni. Urząd skarbowy wszczął kontrolę podatkową mającą na celu zweryfikowanie zasadności przelania pieniędzy. Jednocześnie przedłużył do czasu jej zakończenia termin zwrotu podatku.

Urząd skarbowy kilkakrotnie ustalał nowe terminy załatwienia sprawy. Podatnik złożył w końcu ponaglenie do dyrektora izby skarbowej. Zostało ono uznane za bezzasadne. Podatnik wniósł więc skargę na przewlekłe prowadzenie przez urząd skarbowy kontroli podatkowej. WSA odrzucił ją. Uznał, że skarga jest niedopuszczalna, ponieważ kwestia czasu trwania kontroli podatkowej dotyczącej weryfikacji zasadności zwrotu podatku nie podlega właściwości sądów administracyjnych. Sprawa trafiła do NSA. Sąd kasacyjny stanął po stronie podatnika.

SĄD ORZEKŁ:

Przewlekłe prowadzenie kontroli podatkowej przez urząd skarbowy może być przedmiotem skargi wnoszonej do sądu administracyjnego.

Zakres spraw, którymi zajmują się sądy administracyjne, określa art. 3 § 2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Przedmiotem skargi może być m.in. bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawach dotyczących aktów lub czynności, które spełniają łącznie następujące warunki: nie stanowią decyzji lub postanowienia wydanych w postępowaniu jurysdykcyjnym, egzekucyjnym lub zabezpieczającym; mają charakter publicznoprawny; są skierowane do indywidualnego podmiotu i dotyczą jego uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa.

Na gruncie opisanej regulacji powstał w rozpoznawanej sprawie spór co do dopuszczalności wniesienia skargi na przewlekłość kontroli podatkowej prowadzonej przez urząd skarbowy. Wojewódzki sąd administracyjny uznał to za niedozwolone, ponieważ kontrola podatkowa jest zespołem działań procesowych kończącym się wydaniem protokołu, który nie jest aktem o charakterze władczym i rozstrzygającym w zakresie uprawnień lub obowiązków podatnika wynikających z przepisów prawa. NSA zauważył jednak, że w rozpoznawanej sprawie przedmiotem skargi nie jest protokół kontroli podatkowej (jako akt administracyjny), ale kontrola podatkowa jako tryb postępowania (zespół czynności procesowych). Protokół nie podlega zaskarżeniu, ale można złożyć skargę na bezczynność lub przewlekłość przy jego wydaniu.

Za dopuszczalnością skargi na przewlekłość kontroli podatkowej przemawia również prokonstytucyjna wykładnia przepisów prawa. Konstytucja gwarantuje każdemu prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Sądy powinny natomiast zapewnić jednostce efektywną ochronę sądową jej konstytucyjnych praw i wolności, w szczególności w relacji z organami administracji publicznej.

(postanowienie NSA z dnia 24 listopada 2016 r., sygn. akt I FSK 1360/16)

Komentarz redakcji

Czas trwania wszystkich kontroli danego organu w jednym roku kalendarzowym nie może, co do zasady, przekroczyć określonej liczby dni. W przypadku mikroprzedsiębiorców jest to 12 dni roboczych, u małych przedsiębiorców - 18, u średnich przedsiębiorców - 24, a u pozostałych - 48. Kontrola dotycząca zasadności zwrotu podatku od towarów i usług na rachunek podatnika, przeprowadzana przez urząd skarbowy przed przelaniem pieniędzy, nie podlega jednak ograniczeniom czasowym. Taka kontrola powinna zakończyć się bez zbędnej zwłoki, ale nie później niż w terminie wskazanym w upoważnieniu do jej przeprowadzenia. Dopuszczalne jest przy tym jej przedłużenie. Kontrolujący muszą jedynie zawiadomić na piśmie podatnika o każdym przypadku niezakończenia kontroli w przewidzianym terminie, podając przyczyny takiej sytuacji oraz wskazując nowy termin zamknięcia sprawy. Opisane orzeczenie jest istotne, ponieważ potwierdza możliwość kwestionowania czasu trwania kontroli podatkowej dotyczącej zasadności zwrotu podatku, gdy jest ona prowadzona przewlekle. Przewlekłość to naruszenie obowiązku załatwienia sprawy bez zbędnej zwłoki. Ma to miejsce wtedy, gdy czas trwania kontroli przekracza rozsądne granice, przy uwzględnieniu terminowości i prawidłowości czynności podjętych przez urzędników, a także stopnia zawiłości sprawy.