Gazeta Podatkowa nr 1 (1042) z dnia 2.01.2014

Dowody z innych spraw w postępowaniu podatkowym

Urzędnicy prowadząc postępowanie podatkowe powinni włączyć do materiału dowodowego wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy. Coraz częściej korzystają z dowodów zgromadzonych w sprawach karnych. Podatnicy podnoszą, że ogranicza to ich prawo do czynnego udziału w postępowaniu podatkowym.

Katalog dowodów

Prowadzący postępowania podatkowe urzędnicy mają obowiązek ustalić wszystkie okoliczności i aspekty sprawy. Wymaga to zebrania rzetelnego i kompletnego materiału dowodowego. Trzeba zgromadzić wszystkie dowody potrzebne do prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy. Bez znaczenia jest, czy pozyskane materiały potwierdzają stanowisko podatnika, czy je podważają. Nie ma zamkniętego katalogu dowodów wykorzystywanych w postępowaniach podatkowych. Może nimi być wszystko, co przyczyni się do wyjaśnienia sprawy, pod warunkiem, że nie jest sprzeczne z prawem.

Fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi podatkowemu z urzędu nie wymagają dowodu.

Urzędnicy coraz częściej wykorzystują materiały z innych postępowań, np. karnych, gdy dane zdarzenie, np. fałszowanie faktur, jest przedmiotem zainteresowania tych procedur. Stosowanie takiego rozwiązania dopuszcza art. 181 Ordynacji podatkowej. Przepis ten stanowi, że dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być materiały zgromadzone w toku postępowania karnego albo w trakcie postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe. Dzięki temu w materiale dowodowym postępowania podatkowego mogą znaleźć się sporządzone na potrzeby sprawy karnej protokoły z zeznań świadków, przesłuchania podejrzanych czy oględzin. Nie jest jednocześnie istotny jej wynik. Urzędnicy mogą powoływać się na dowody z niezamkniętych postępowań.

Dozwolona praktyka

Podatnicy mają zastrzeżenia do takich praktyk. Uważają, że w ten sposób ograniczane jest ich prawo do czynnego uczestniczenia w postępowaniu podatkowym. Nie mogą bowiem brać udziału w przeprowadzeniu dowodów oraz zadawać pytań świadkom i biegłym, co gwarantuje im art. 190 Ordynacji podatkowej.

Takie argumenty nie przekonują sądów administracyjnych. Można zauważyć tendencję odchodzenia od bezpośredniego postępowania dowodowego. Cel postępowania podatkowego, jakim jest ustalenie stanu faktycznego niezbędnego do wydania rozstrzygnięcia, może być osiągnięty również za pomocą materiałów zebranych przez inny organ. Podkreśla się, że podatnik jest informowany o włączeniu takich dowodów. Może zapoznać się z nimi, a w razie potrzeby wnioskować o ich powtórzenie, np. o ponowne przesłuchanie świadków. Należy oczywiście pamiętać, że takie żądanie nie zawsze zostanie uwzględnione. Urzędnicy mogą odrzucić przedłożony przez podatnika wniosek dowodowy, który nawiązuje do tezy już stwierdzonej na jego korzyść, nie jest związany z rozpatrywanym faktem albo dotyczy okoliczności bez znaczenia dla sprawy. Muszą go jednak uwzględnić, gdy na podstawie materiałów zebranych w innym postępowaniu nie jest możliwe dokładne odtworzenie stanu faktycznego (por. wyrok NSA z dnia 12 marca 2013 r., sygn. akt II FSK 1425/11).

Dowodów zebranych w innych sprawach nie dyskwalifikuje również ich dyskusyjna wiarygodność. Zarzut ten stawiany jest przede wszystkim w kontekście wyjaśnień składanych przez podejrzanego w sprawie karnej. Może on kłamać, uchylać się od odpowiedzi na zadawane pytania, odmówić składania wyjaśnień. Nie ma obowiązku mówić prawdy, ponieważ nie składa wyjaśnień pod rygorem odpowiedzialności karnej. Dowód ten - jak każdy inny - podlega jednak swobodnej ocenie. Urzędnicy prowadzący postępowanie podatkowe powinni skonfrontować go z innymi dowodami oraz zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego (nieprawomocny wyrok WSA w Łodzi z dnia 6 listopada 2013 r., sygn. akt I SA/Łd 41/13).

Bez zaskarżenia

Na postanowienia urzędu skarbowego o odmowie przeprowadzenia dowodu nie przysługuje żaden samoistny środek zaskarżenia. Nie można złożyć na nie zażalenia do izby skarbowej ani skargi do sądu administracyjnego. Zażalenie przysługuje bowiem tylko wtedy, gdy przepisy Ordynacji podatkowej na to pozwalają. Takiego sposobu weryfikacji nie przewidziano w przypadku postanowienia o odrzuceniu wniosku dowodowego. Skargę do sądu administracyjnego można natomiast wnieść na postanowienie, na które przysługuje zażalenie, kończące postępowanie lub rozstrzygające sprawę co do istoty. Postanowienie o odrzuceniu wniosku dowodowego nie spełnia żadnych z tych kryteriów.

Zarzuty co do sposobu ustalenia stanu faktycznego można podnieść dopiero w odwołaniu od decyzji kończącej postępowanie podatkowe przed urzędem skarbowym. Niepodjęcie przez urzędników czynności procesowych zmierzających do zebrania materiału dowodowego, zwłaszcza gdy podatnik powołuje się na ważne dla niego okoliczności, jest uchybieniem formalnym, oznaczającym wadliwość decyzji. Sprawa podatkowa nie powinna być natomiast rozstrzygana wyłącznie w oparciu o materiały zebrane w innych postępowaniach, a co najwyżej z ich uwzględnieniem.

Jeżeli izba skarbowa utrzyma decyzję urzędu skarbowego w mocy, pozostaje wniesienie skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.)