Zeznania świadka w postępowaniu podatkowym

W urzędzie skarbowym toczy się postępowanie podatkowe wobec mojego byłego męża. Otrzymałam wezwanie do złożenia zeznań w charakterze świadka. Czy na przesłuchanie może stawić się za mnie pełnomocnik?

NIE. Świadek nie może działać - złożyć zeznań - przez pełnomocnika.

Świadkiem w postępowaniu podatkowym może być w zasadzie każdy, kto posiada informacje istotne dla ustalenia stanu faktycznego sprawy (wyjątki w ramce). Nikt nie ma prawa odmówić złożenia zeznań, z wyjątkiem najbliższych strony postępowania podatkowego: jej małżonka, wstępnych, zstępnych, rodzeństwa, powinowatych pierwszego stopnia oraz osób pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.

W orzecznictwie sądów administracyjnych podkreśla się, że nie ma regulacji prawnych, które przyznawałyby świadkowi prawo do ustanowienia pełnomocnika do złożenia w jego imieniu zeznań. Działać przez pełnomocnika może strona postępowania podatkowego (chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego udziału). Stanowi tak art. 138a § 1 Ordynacji podatkowej. A contrario przez pełnomocnika nie może działać uczestnik postępowania podatkowego, który nie ma statusu strony, np. świadek. Rolą świadka jest wyłącznie przekazanie informacji posiadanych na temat okoliczności faktycznych będących przedmiotem sprawy, przy zobowiązaniu do prawdomówności i niezatajania prawdy, a do tego nie jest potrzebna pomoc pełnomocnika. Złożenie zeznań nie wymaga znajomości jakiejkolwiek procedury. Jeżeli natomiast na przesłuchanie została wezwana osoba, która nie jest zdolna do samodzielnego komunikowania swoich spostrzeżeń, to nie może być w ogóle świadkiem (por. wyrok NSA z dnia 18 listopada 2022 r., sygn. akt I FSK 1320/22).

Była żona podatnika - strony postępowania podatkowego - ma prawo odmówić złożenia w jego sprawie zeznań w charakterze świadka. Jeżeli nie skorzysta z tego prawa, jako świadek może odmówić udzielenia odpowiedzi na pytanie, gdy odpowiedź mogłaby narazić na odpowiedzialność karną czy karną skarbową ją samą lub jej bliskich (małżonka, wstępnych, zstępnych, rodzeństwo, powinowatych pierwszego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli). Nie musi ponadto odpowiadać na pytanie, gdy odpowiedź mogłaby spowodować naruszenie obowiązku zachowania ustawowo chronionej tajemnicy zawodowej. Za złożenie fałszywych zeznań grozi odpowiedzialność karna.

Świadkami w sprawie podatkowej nie mogą być:

-	osoby niezdolne do postrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń,
-	osoby zobowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy,
-	duchowni prawnie uznanych wyznań - co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.