Gazeta Podatkowa nr 60 (892) z dnia 26.07.2012

Przesłuchanie świadka jako dowód w sprawie

Urzędnicy prowadzący postępowanie podatkowe jako dowód powinni dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Katalog dowodów jest otwarty. Dowodami w sprawach podatkowych mogą być m.in. zeznania świadków.

Kto może być świadkiem

W prowadzonym postępowaniu podatkowym urzędnicy mają obowiązek podjąć wszelkie działania niezbędne do wyjaśnienia sprawy i wydania rozstrzygnięcia. W tym celu mogą wykorzystać dostępny katalog dowodów wymienionych w art. 181 Ordynacji podatkowej. Mogą być nimi m.in. księgi podatkowe, deklaracje złożone przez stronę, opinie biegłych. Dowodami mogą być także informacje podatkowe oraz inne dokumenty zgromadzone w toku czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej oraz materiały zgromadzone w toku postępowania karnego albo postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe. Jeżeli na podstawie zebranych dowodów nie można rozstrzygnąć sprawy, w jej wyjaśnieniu mogą pomóc zeznania świadków.

Dowód z zeznań świadków może być przeprowadzony zarówno na wniosek strony, jak i z inicjatywy urzędnika zajmującego się sprawą. Trzeba przy tym pamiętać, że złożenie przez podatnika wniosku o przesłuchanie świadka nie oznacza, że zostanie on zrealizowany. Wniosek w tej sprawie może bowiem zostać odrzucony. Stanie się tak wówczas, gdy nawiązuje on do tezy już stwierdzonej na korzyść podatnika, bądź dotyczy okoliczności niemającej znaczenia dla sprawy.

Świadkiem w postępowaniu podatkowym może być każda osoba fizyczna, której informacje mogą przyczynić się do wyjaśnienia sprawy.

W charakterze świadków najczęściej wzywani są kontrahenci podatnika, jego pracownicy, a także członkowie rodziny bądź sąsiedzi. Wiedza osób znających szczegóły działań podatnika może okazać się bowiem niezbędna przy ustalaniu okoliczności danej sprawy.

Trzeba zwrócić uwagę, że istnieją osoby, które mogą mieć wiedzę dotyczącą podatnika pomocną w rozwiązaniu sprawy, ale nie mogą być świadkami bądź też mogą odmówić składania zeznań. Zasadniczo, w myśl art. 196 § 1 Ordynacji podatkowej, nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka. Nie dotyczy to jednak małżonka strony, wstępnych, zstępnych i rodzeństwa strony oraz powinowatych pierwszego stopnia, jak również osób pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Przy czym prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. Natomiast świadkami nie mogą być m.in. osoby:

• niezdolne do postrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń,
   
• obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały, w trybie określonym obowiązującymi przepisami, zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy.

Forma i przebieg przesłuchania

Świadek zazwyczaj przesłuchiwany jest w siedzibie urzędu skarbowego. Urzędnicy mogą przyjąć zaznania także w miejscu pobytu danej osoby. Dojdzie do tego wówczas, gdy nie może ona stawić się w urzędzie skarbowym z powodu choroby, kalectwa lub innej ważnej przyczyny.

Generalnie wezwany jest obowiązany do osobistego stawienia się tylko na obszarze województwa, w którym zamieszkuje lub przebywa. Zdarza się jednak, że osoba mająca być świadkiem w sprawie mieszka w innym województwie niż ma siedzibę organ podatkowy zajmujący się sprawą. W takim przypadku organ podatkowy prowadzący postępowanie zwraca się o przesłuchanie danej osoby do organu właściwego ze względu na jej miejsce zamieszkania lub pobytu. Zwracając się do innego organu podatkowego, organ prowadzący postępowanie określa okoliczności, które mają być przedmiotem zeznań.

Przy czym bez względu na miejsce zamieszkania lub pobytu wzywana osoba musi stawić się przed organem podatkowym prowadzącym postępowanie, gdy wymaga tego charakter sprawy.

Osoby wezwane na przesłuchanie w charakterze świadka niejednokrotnie zastanawiają się, jak wygląda takie przesłuchanie, jaki jest jego przebieg. Najprościej rzecz ujmując, świadek ma odpowiadać na pytania zadawane zarówno przez urzędników, jak i podatnika bądź jego pełnomocnika, którzy mają prawo brać udział w przesłuchaniu. Zanim to nastąpi, przed odebraniem zeznania organ podatkowy poucza świadka o prawie odmowy zeznań i odpowiedzi na pytania oraz uprzedza o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. Oznacza to, że świadek ma obowiązek mówić prawdę. W przeciwnym razie naraża się na odpowiedzialność karną (pozbawienie wolności do 3 lat).

Ponadto świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy mogłaby ona narazić jego lub jego bliskich na odpowiedzialność karną, karną skarbową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania ustawowo chronionej tajemnicy zawodowej.

Z przesłuchania sporządzany jest protokół, który po złożeniu zeznania powinien być odczytany i przedłożony do podpisu osobie zeznającej.

Dowód z przesłuchania w innym postępowaniu

Urzędnicy niejednokrotnie jako dowód wykorzystują przesłuchania świadków złożone w toku postępowania karnego. Zdarza się, że podatnicy kwestionują te zeznania ze względu na fakt, że nie brali w nim udziału, przez co nie mogli świadkowi zadawać pytań. Zdaniem sądów administracyjnych niemożność uczestniczenia podatnika w postępowaniu karnym, nie pozbawia wartości dowodowej zgromadzonych w tym postępowaniu dowodów.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749)