Sposób zapłaty wpływa na wygaśnięcie zobowiązania

Zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w części wskutek jego zapłaty. Zasada ta wydaje się oczywista, jednak w praktyce budzi pewne wątpliwości. Będzie tak zwłaszcza wówczas, gdy chodzi o zapłatę zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych przypadającej na wspólników spółki jawnej dokonanej z konta firmowego spółki.

Zapłata podatku

W rozliczeniach z urzędem skarbowym obowiązują dwie formy płatności podatków, w tym zaliczek na podatek. Są to przelew i gotówka. Przy czym nie każdy może wybierać między tymi dwoma sposobami. Uzależnione jest to od rodzaju przedsiębiorstwa. Bezgotówkowo rozliczają się przedsiębiorcy zobowiązani do prowadzenia ksiąg rachunkowych lub podatkowej księgi przychodów i rozchodów. VAT, PIT, CIT, a także kwoty pobrane w związku z wykonywaniem funkcji płatnika muszą wpłacać na rachunek bankowy urzędu skarbowego przelewem. Gotówką mogą regulować podatki niezwiązane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Natomiast drobne firmy mogą uiszczać podatki gotówką.

Za termin dokonania zapłaty podatku uważa się:

1) przy zapłacie gotówką - dzień wpłacenia kwoty podatku w kasie organu podatkowego lub na rachunek tego organu w banku, w placówce pocztowej, w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, biurze usług płatniczych lub w instytucji płatniczej albo dzień pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta,

2) w obrocie bezgotówkowym - dzień obciążenia rachunku bankowego podatnika lub rachunku podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub rachunku płatniczego podatnika w instytucji płatniczej na podstawie polecenia przelewu.

Od zaległości podatkowych naliczane są odsetki za zwłokę.

Niezależnie od formy płatności podatnik sam musi płacić swoje podatki. Rozstrzygnął to definitywnie NSA w uchwale z dnia 26 maja 2008 r., sygn. akt I FPS 8/07. Sąd stwierdził, że zobowiązanym do uiszczenia podatku jest podatnik. W konsekwencji tylko zapłata dokonana przez niego prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania wobec fiskusa.

Podatki wspólników płacone przez spółkę

Za sprawą wspomnianej uchwały pojawiły się pewne wątpliwości związane z regulowaniem podatków wspólników spółki jawnej. Podatnikami podatku dochodowego w spółce jawnej są wspólnicy. Pod względem formalnym, organizacyjnym, majątkowym są oni odrębnymi od spółki podmiotami. Spółka jawna nie ma osobowości prawnej, ale posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. W następstwie tego może we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Może mieć m.in. swój rachunek bankowy. Przy czym stroną umowy z bankiem jest spółka, a nie wspólnicy. Oznacza to, że znajdujące się na nim środki stanowią majątek spółki. W takiej sytuacji spółka jawna nie może ze swojego konta bankowego opłacać zaliczek na podatek dochodowy wspólników. Jeżeli natomiast dokona takiej zapłaty, nie powoduje to wygaśnięcia ich zobowiązań wobec fiskusa.

Zapłata dokonana przez posłańca

Wspomniana uchwała NSA z dnia 26 maja 2008 r. dopuściła możliwość uregulowania podatku przez osobę trzecią. Jest to możliwe, ale tylko wówczas, gdy działa ona w charakterze posłańca - wyręczyciela. Chodzi o kogoś, kto faktycznie wpłaca podatek, ale z pieniędzy otrzymanych od podatnika. W takim przypadku uznaje się, że podatek został wpłacony przez podatnika - chociaż w przekazaniu pieniędzy wyręczyła go osoba trzecia. W odniesieniu do spółki jawnej, aby mogła być ona uznana za takiego posłańca, wspólnicy musieliby wcześniej powierzyć jej środki na zapłatę podatku. W przeciwnym razie zobowiązania wspólników wobec fiskusa nie wygasną.

Należy zwrócić uwagę, że taki pogląd przedstawił m.in. NSA w wyroku z dnia 22 sierpnia 2008 r., sygn. akt II FSK 981/08. Wyrok ten wprawdzie dotyczy spółki komandytowej, jednak może mieć zastosowanie w odniesieniu do spółki jawnej. Sąd stwierdził w nim, że spółka komandytowa, dokonując przelewu ze swojego rachunku bankowego na zaliczki na podatek dochodowy wspólnika, może być uznana za posłańca tylko wtedy, gdy uprzednio wspólnik powierzył jej na to środki. Nie wystarczy przy tym, że spółka potwierdziła tytuł wpłaty, a urząd skarbowy do tej pory nie kwestionował tej praktyki.

Oświadczenie dla fiskusa

Wspólnicy spółki jawnej, chcąc uniknąć ewentualnych sporów z fiskusem, mogą złożyć oświadczenie, z którego wynika, że podatek został uiszczony przez wyręczyciela. W praktyce zdarza się, że i urzędnicy proszą podatników o złożenie takiego oświadczenia w momencie identyfikowania wpłaconego podatku.

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na wyrok WSA w Gorzowie Wlkp. z dnia 3 lutego 2011 r., sygn. akt I SA/Go 1279/10 (orzeczenie nieprawomocne). Nie dotyczy on wprawdzie spółki jawnej, jednak płynące z niego wnioski można zastosować w stosunku do niej. W rozpatrywanej przez Sąd sprawie kwota na uregulowanie należnych podatków wyszła zamiast z rachunku gospodarczego podatniczki, z konta osobistego jej matki. Podatniczka wyjaśniła, że rachunek zamknęła w związku z likwidacją firmy, a innego nie posiadała. Sąd uznał, że w tej sytuacji przelew z konta matki ma charakter techniczny - stanowi przysługę oddaną córce, a nie zapłatę podatku przez osobę trzecią. Gdyby taka operacja została dokonana na rachunku gospodarczym matki, uniemożliwiłoby to uznanie, że nastąpiło wygaśnięcie zobowiązania podatkowego córki.

"(...) W przypadku gdy osoba trzecia dokonująca wpłaty podatku działa w imieniu i na rachunek podatnika i dokonuje zapłaty podatku ze środków pieniężnych podatnika, należy uznać, że wskutek dokonanej wpłaty nastąpiło wygaśnięcie zobowiązania podatkowego podatnika w trybie art. 59 § 1 pkt 1 ustawy - Ordynacja podatkowa. (...)"

Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 12 marca 2012 r., nr IBPP3/443-1301/11/PK