Dostęp podatnika do danych wrażliwych

W urzędzie skarbowym toczy się wobec mnie postępowanie podatkowe w zakresie wymiaru podatku dochodowego. Wystąpiłem o przejrzenie akt sprawy. W udostępnionych dokumentach były usunięte dane (adresy i numery PESEL) świadków oraz fragmenty zeznań. Czy urząd skarbowy może w ten sposób ograniczać dostęp do akt sprawy?

Podatnik ma prawo zapoznać się z aktami postępowania podatkowego, którego jest stroną. Może nie tylko przeglądać dokumenty, ale również utrwalać na własny użytek zawarte w nich informacje. Podatnik ma prawo samodzielnie sporządzać z akt sprawy notatki, kopie i odpisy.

Czynności te są wykonywane w lokalu organu podatkowego, w obecności jego pracownika. Organ podatkowy może także zapewnić dostęp do akt on-line - w swoim systemie teleinformatycznym. Odbywa się to po identyfikacji podatnika na podstawie bezpiecznego podpisu elektronicznego weryfikowanego przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu albo profilu zaufanego ePUAP.

Koszty sporządzenia odpisów i kopii akt sprawy obciążają stronę.

Podatnik może ponadto wystąpić do organu podatkowego z żądaniem uwierzytelnienia odpisów i kopii akt sprawy lub wydania uwierzytelnionych odpisów.

Prawo do przeglądania i kopiowania akt sprawy nie ma charakteru bezwzględnego. Odstępstwa od niego zostały wskazane w art. 179 § 1 Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.). Podatnik nie uzyska dostępu do dwóch kategorii dokumentów: zawierających informacje niejawne oraz wyłączonych z akt sprawy przez organ podatkowy ze względu na interes publiczny. Możliwość przejrzenia dokumentów zawierających informacje niejawne jest wykluczona z mocy prawa. Odmowa dostępu ze względu na interes publiczny jest uwarunkowana okolicznościami danego przypadku. Organ podatkowy musi wskazać, których dokumentów nie ujawni podatnikowi i dlaczego.

Ochrona interesu publicznego może polegać na nieujawnianiu pewnych informacji ze względu na dobro osób trzecich niebędących stroną w toczącym się postępowaniu podatkowym, np. tzw. danych wrażliwych świadków czy fragmentów zeznań niedotyczących podatnika. Sądy administracyjne wielokrotnie podkreślały, że prawo do wglądu do akt nie może być wykorzystywane jako instytucja służąca do nieuzasadnionego pozyskania przez podatnika informacji o osobach trzecich (por. wyrok NSA z dnia 12 grudnia 2013 r., sygn. akt II FSK 3037/11). W praktyce organy podatkowe stosują w takich przypadkach anonimizację dokumentu - udostępniają go po usunięciu danych, które nie mogą być ujawnione ze względu na interes publiczny (por. wyrok NSA z dnia 15 maja 2014 r., sygn. akt II FSK 1362/12).

Odmowa umożliwienia podatnikowi zapoznania się z dokumentami zawierającymi informacje niejawne lub wyłączonymi ze względu na interes publiczny, sporządzania z nich notatek, kopii i odpisów, a także uwierzytelniania odpisów i kopii lub wydania uwierzytelnionych odpisów następuje w formie postanowienia. Rozstrzygnięcie to podlega kontroli instancyjnej oraz sądowoadministracyjnej. Podatnik, który chce je zakwestionować, w pierwszej kolejności składa zażalenie do izby skarbowej. Jeżeli nie przyniesie to zmiany stanowiska fiskusa, można wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego.